Ενας "μπαρουτοκαπνισμένος" ρεπόρτερ ανησυχει για την εικόνα του τυπου

Τα «χάλια» του Τύπου

στην Ελλάδα σήμερα

Γράφει ο

Γιώργος Ανδρουτσόπουλος

«Τί έχουν τα έρμα και ψοφάνε;».

Αυτό θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, αντικρίζοντας τη σημερινή κατάσταση των ΜΜΕ και μελετώντας προσεχτικά την αντιστοιχία της πτώσης της παρεχόμενης ποιότητας  με τη μείωση της αναγνωσιμότητας και της τηλεθέασής τους. Πρόκειται με ένα «κακό» που παρουσιάστηκε τα τελευταία χρόνια απόρροια της αλλαγής των ατόμων που «εργολαβικά» μπήκαν στο χώρο, καθώς το «κακό» ξεκίνησε όταν «αναγκάστηκαν» οι παραδοσιακοί εκδότες να εγκαταλείψουν την εκδοτική τους προσπάθεια και να πουλήσουν στους «βαρόνους» τα έντυπά τους, καθώς πάντα επικρατούσε, τουλάχιστον στην Ελλάδα, αυτό που έλεγαν από παλιά: «΄Η οφίτσιο μου δίνεις ή εφημερίδα βγάνω»!

Και μπορεί στους μεγιστάνες του επιχειρηματικού, κατασκευαστικού και εφοπλιστικού χώρου το «οφίτσιο» να μην ήταν αποκλειστικά μια κυβερνητική «θέση», αλλά «μεταφραζόταν» σε  ανάληψη κρατικών έργων ή στην απόκτηση ισχύος που τους επέτρεπε στο να καθορίζουν ακόμη και τη δυναμική των εκάστοτε κυβερνήσεων, σαφώς προς το δικό τους επιχειρηματικό συμφέρον.

Η πραγματικότητα αυτή, στην ουσία, έφερε τον αλόγιστο «ανταγωνισμό» στα ΜΜΕ, επειδή κάτω από τα υπέρογκα έξοδα κυκλοφορίας και αργότερα τηλεθέασης, έπεσαν στο τραπέζι τεράστια κεφάλαια και ακόμη περισσότερα δάνεια, η αποπληρωμή των οποίων κατέληξε, για τους περισσότερους, «θηλιά» στο λαιμό τους. Το αποτέλεσμα ήταν να επιδοθούν στις «προσφορές» και να καταντήσουν τα έντυπά τους περιτύλιγμα της… κατσαρόλας και του χαλιού, του cd και του dvd, του αυτοκινήτου ακόμα και του σπιτιού, που θα μπορούσε να κερδίσει ο επίδοξος αναγνώστης.

Κι αν αυτή η κατάσταση έφερε μια πρόσκαιρη ανάταση της κυκλοφορίας των εφημερίδων, στην ουσία, κατακρεούργησε την έννοια της δημοσιογραφίας, που αναγκάστηκε, για να διακονεί αυτό για το οποίο δημιουργήθηκε, να αποδεχτεί τα νέα δεδομένα και να καταλήξει σε «καρικατούρα» της πραγματικότητας. Αν κάποιοι δημοσιογράφοι του  χώρου κατάφεραν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να δημιουργήσουν «όνομα», σήμερα καλούνται να «παραιτηθούν» των απολαβών, καθώς η κρίση «χτύπησε» και τη δική τους πόρτα!

Ωστόσο, αν η κρίση στον ελληνικό Τύπο είναι ένα φαινόμενο που άρχισε να ανησυχεί τους ανθρώπους της δουλειάς εδώ και δέκα περίπου χρόνια, η οικονομική κρίση αποτελεί τη βασική αιτία για να καταγραφούν πλέον οι ανησυχίες μετά βεβαιότητας. Εκείνο που φοβόντουσαν οι περισσότεροι δημοσιογράφοι –μη «βολεμένοι» από την κατάσταση έστω– γίνεται τώρα πράξη.

Η αδυναμία των εκδοτών να ανταποκριθούν στα οικονομικά δεδομένα της εκδοτικής τους προσπάθειας και η ασφυκτική πίεση των τραπεζών που ζητούν εξόφληση των χορηγήσεών τους, σε συνδυασμό με την απότομη σχεδόν, τα τελευταία δυο χρόνια, σμίκρυνση της διαφημιστικής «πίτας», κυρίως από την πλευρά του δημόσιου κορβανά, έχει φέρει σε πολύ δύσκολη οικονομική θέση ακόμη και τους πλέον «ισχυρούς» του χώρου.                  

Από την άλλη πλευρά, αντίθετα με τον άλλον ευρωπαϊκό Τύπο, το ελληνικό αναγνωστικό κοινό έχει εθιστεί πλέον σε ένα υπερτροφικό «δέμα» και όχι σε μια καλή εφημερίδα που προσφέρει θέματα που απασχολούν ή και θα απασχολήσουν την κοινή γνώμη. Οι λεγόμενοι «πολυαναγνώστες», δηλαδή αυτοί που αγόραζαν πάνω από δυο εφημερίδες, χάνονται σταδιακά. Κι αν στη δεκαετία του ΄70, σύμφωνα με τα στοιχεία εκείνης της εποχής, η αντιστοιχία του αναγνωστικού κοινού με τα έντυπα που κυκλοφορούσαν τότε ήταν 1 προς 10 (την ώρα που η αντίστοιχη στη Σουηδία ήταν 1 προς 1,7 και στη Βρετανία 1 προς 1,9) η ίδια αναλογία, δυστυχώς, παραμένει και σήμερα, καθώς ο αριθμός του αναγνωστικού κοινού δεν αυξήθηκε, ενώ ταυτόχρονα ο αριθμός των ΜΜΕ ακολούθησε μια αύξηση σε γεωμετρική πρόοδο.

Εξάλλου, η οικονομική κρίση και ιδιαίτερα τα «σκληρά» μέτρα του «Μνημονίου» έχουν δημιουργήσει μια αντιστρόφως ανάλογη ψυχολογική κατάσταση του κοινού με τα ΜΜΕ, η οποία έχει να κάνει τόσο με την οικονομική του «αδυναμία» στην αγορά εντύπων, που θεωρείται από τους περισσότερους καταναλωτές σήμερα «πολυτέλεια», όσο και με το φαινόμενο που έχει ήδη αρχίσει να παίρνει τη μορφή «αξιώματος», της σταδιακής «αποστροφής» του αναγνωστικού κοινού, που θεωρεί συνυπεύθυνους εκδότες και δημοσιογράφους για όσα συμβαίνουν στο οικονομικό πεδίο, με αφορμή την κυβερνητική πολιτική και το «Μνημόνιο»!

Αυτό σημαίνει πτώση της κυκλοφορίας, που συνδυάζεται και με πτώση του αριθμού των διαφημίσεων, που πάντα ήταν ο «αιμοδότης» των ΜΜΕ, την ώρα που τα έξοδα συνεχίζουν να τραβούν την ανηφόρα! Έτσι, φτάσαμε στο σημείο άλλα έντυπα, μετά από πολύχρονη κυκλοφορία, να κλείνουν, άλλα να αλλάζουν μορφή και είδος, οι εκδότες να βρίσκονται σε κρίση και η δημοσιογραφία σε… παράκρουση, όχι μόνο από την αλλαγή του πρωταρχικού της νοήματος, αλλά και από τις στρατιές των ανέργων στον χώρο της.   

Μέσα σε όλον αυτόν τον κυκεώνα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των δημοσιογράφων, όπως η ΕΣΗΕΑ, παραμένουν μετέωρες, άβουλες και ανίκανες πλέον, εκ των πραγμάτων, να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι «λεκτικά» διαβήματα διαμαρτυρίας για τη μη τήρηση των συλλογικών συμβάσεων ή για τις απολύσεις που «πέφτουν βροχή». Όταν, τη ίδια ώρα, «έχασαν» το «όπλο» της απεργίας, ιδιαίτερα μετά το «σπάσιμό» της τελευταίας 48ωρης απεργίας από τους συντάκτες της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», που «είδαν» αλλιώς τη διατήρηση των συμφερόντων τους, κάτω από τον φόβο της ανεργίας!

Η κυβέρνηση, ωστόσο, αν και «δείχνει» πως απλώς κινητοποιείται για τη «σωτηρία» των «βαρόνων» των ΜΜΕ, στο εσωτερικό της δεν είναι λίγοι  οι κυβερνητικοί παράγοντες που θεωρούν ότι πρέπει πρώτα να αφήσει το πράγμα να κατασταλάξει, έχοντας ασφυκτική «ομηρία» πάνω σε πρώην εκδότες, οι οποίοι δεν είναι τώρα «ισχυροί» όπως ήσαν παλιά, οπότε και δεν μπορούν να απαιτήσουν, σε μια εποχή που προηγείται η «τρόικα» και η αποπληρωμή των αγορών.

Άλλωστε, κυκλοφορίες και διαφήμιση δεν αφήνουν περιθώρια να σκεφτεί κάποιος ότι μπορεί να κάνει το ποθητό «come back», καθώς καθημερινά, όλο και πιο συνειδητά, το «κύκλωμα» μοιάζει με ένα από τα «πιθάρια των Δαναών». Είναι τρύπιο!

Έτσι, καθημερινά βλέπουμε «σενάρια» που αναφέρουν «τριβές» μεταξύ εφοπλιστών- μετόχων, που θέλουν να «ξεφορτώσουν» το βάρος των μετοχών τους ή διαβάζουμε πληροφορίες για «πιέσεις», ακόμη και κυβερνητικές, για συγχώνευση του ΔΟΛ με τον Πήγασο, δείχνοντας έτσι, για άλλη μια φορά, πως το «κενό» που άφησε με τον θάνατό του ο Χρήστος Λαμπράκης, ως παράγων κυρίως «ισορροπιών», θα παραμένει κενό! 

Δεν είναι, λοιπόν, να πέφτει κάποιος από τα… σύννεφα, αν οι ζημιές που «γράφουν» σήμερα, κυρίως από δάνεια, όλοι μαζί οι «βαρόνοι» των ΜΜΕ ανέρχονται σε πάνω από 6 δισ. ευρώ, την ώρα που το 2011 αναμένεται να είναι «η χειρότερη χρονιά τους», όπως εκτιμούν εκείνοι που γνωρίζουν τα πράγματα από πρώτο χέρι. Και δεν είναι άξιο απορίας, πώς η «μερίδα του λέοντος» από τις ζημιές επιμερίζονται στα τηλεοπτικά κανάλια.